Verbetering nodig arbeidsmarktpositie 55-plussers

Op 26 juni 2019 debatteerde de Tweede Kamer over Arbeidsmarktbeleid. Vanuit het perspectief van 55-plussers vroeg KBO-PCOB aandacht voor de werkloosheidscijfers, vastlopen op de arbeidsmarkt en inkomensregelingen.

Het gaat gelukkig goed op de arbeidsmarkt. Steeds meer mensen komen aan het werk en de werkloosheidscijfers lopen terug. Het werkloosheidspercentage voor de totale beroepsbevolking is momenteel 3,3% (bron). Toch zijn de perspectieven voor 55-plussers een stuk minder rooskleurig.

Toegankelijke cijfers

Het CBS kiest ervoor om geen aparte cijfers over de arbeidsdeelname en werkloosheid van de groep 55-67 jarigen naar buiten te brengen in de reguliere maandelijkse berichtgeving over de arbeidsmarkt. De Tweede Kamer heeft dit meermaals bij minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangekaart. Maar het antwoord is dat het CBS rapporteert met kwartaalcijfers. Deze worden alleen niet actief naar buiten gebracht via de website of nieuwsberichten van het CBS. Wel kan iemand die geïnteresseerd is zelf op zoek gaan in CBS Statline. Dan wordt het volgende zichtbaar:

• Werkloosheidspercentage 30-35 jaar (‘meest gewild op de arbeidsmarkt’): 2,6% in 2018 (bron) – Werkloosheidspercentage 55-60 jaar: 3,6% in 2018 (bron) – werkloosheidspercentage 60-65 jaar: 5,7% in 2018 (bron) – Werkloosheid 65-jarigen in het eerste kwartaal van 2019: 6,5% (bron) Dan de ontwikkeling van de uitkeringsgerechtigden in het afgelopen jaar. Daarvoor is de Nieuwsflits Arbeidsmarkt van het UWV de juiste informatiebron (meest recent: mei 2019).

Dit is de ontwikkeling, met een wisselend beeld voor de oudere groep:

• Lopende uitkeringen: Groep 35-45 jaar: -19% ten opzichte van 2018; Groep 55 jaar en ouder: -13% ten opzichte van 2018
• Nieuwe uitkeringen: Groep 35-45 jaar: -0,2% ten opzichte van 2018; Groep 55 jaar en ouder: +5,3% ten opzichte van 2018
• Uitstroom naar werk: Groep 35-45 jaar: -14,4% ten opzichte van 2018; Groep 55 jaar en ouder: -14,2% ten opzichte van 2018
• Uitstroom na afloop van de maximale WW-periode (vaak naar de bijstand): Groep 35-45 jaar: -9,2% ten opzichte van 2018; Groep 55 jaar en ouder: +7,5% ten opzichte van 2018

KBO-PCOB adviseerde de Tweede Kamer om de minister te vragen de Kamer actief te laten informeren over de CBS-cijfers met betrekking tot arbeidsdeelname 55+, werkloosheid 55+ en bijstand 55+. Met die cijfers en ontwikkelingen in de hand kan namelijk de effectiviteit van beleid beter gecontroleerd worden en kunnen waar nodig de beleidskaders worden aangepast. 

Voorkom vastlopen op de arbeidsmarkt

Op 8 mei verscheen de Netspar-analyse van ‘Investeren in menselijk kapitaal: een gecombineerd werknemers- en werkgeversperspectief’ van Raymond Montizaan, Merlin Nieste en Davey Poulissen (Maastricht University). Organisaties blijken doorgaans veel minder te investeren in werknemers vanaf 55 jaar. Volgens de onderzoekers speelt leeftijdsdiscriminatie mogelijk een rol. Werkgevers verwachten dat investeren in oudere werknemers zich door een lager rendement minder snel terugverdient. Oudere werknemers zouden ook minder gemotiveerd zijn dan jongeren, waarbij het onderzoek wijst naar het effect van ‘Career Plateauing’: het gevoel geen progressie meer te kunnen maken in de loopbaan.

KBO-PCOB maakt zich zorgen over drie groepen 50-plussers:

• Werkzoekenden die dolgraag aan de slag willen, maar vanwege hun leeftijd (55 tot 66 jaar) steeds worden afgewezen in selectie- en sollicitatieprocedures; zij vormen een belangrijk deel van het onbenut arbeidspotentieel van 1,1 miljoen Nederlanders.
• Zelfstandigen tussen de 55 en 66 jaar die onvoldoende inkomsten hebben en interen op hun spaargeld. Dit is een stille groep, maar de langdurige armoede in Nederland is het grootst tussen de 55 en 66 jaar. Van de werkende armen is een substantieel deel zzp’er.
• Praktisch opgeleiden boven de 50 jaar die met moeite hun loopbaan gezond kunnen afronden tot de AOW-leeftijd.

Het is positief dat er straks een individueel scholingsbudget komt, het STAP-budget (Stimulans ArbeidsmarktPositie). Stimuleer en monitor het gebruik hiervan goed. Investeer meer in scholing van specifiek oudere werknemers, neem praktische en logistieke belemmeringen om hieraan deel te nemen weg en spreek werkgevers hierop aan. Voorkom dat ouder onderwijs-, zorg- en vaktechnisch personeel voortijdig verloren gaat voor de arbeidsmarkt en stimuleer de omscholing richting deze beroepen van 45-plussers die elders boventallig dreigen te worden.

Pak daarbij ook leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt steviger aan. Het gebeurt op grote schaal en melden heeft weinig zin (bron: NOS). Minister Koolmees heeft een zelfinspectie-tool ontwikkeld en een social mediacampagne. Binnenkort zijn werkgevers ook verplicht om beleid te voeren ter voorkoming van discriminatie bij werving en selectie. De arbeidsinspectie gaat hierop toezien en kan bestuursrechtelijk optreden. KBO-PCOB heeft hier vaak voor gepleit en is blij met deze stap. Wel vragen we de Kamer  te controleren of het onderwerp leeftijdsdiscriminatie stevig wordt meegenomen in een brede aanpak van discriminatie. In de huidige campagne en zelfinspectietool blijkt vooral aandacht voor zaken als zwangerschapsdiscriminatie.

Behoud stevig vangnet

De recente bijstandscijfers van het CBS laten een tweedeling zien. Een sterke daling bij de groep onder de 45 jaar (boven de 10%), maar nauwelijks bij de groep boven de 45 jaar (minder dan 1%). De 45-plussers vormen ruim de helft van het aantal bijstandsgerechtigden nu. KBO-PCOB kent de verhalen erachter: wie langer werkloos en boven de 55 jaar is, heeft zelfs in de huidige economie nauwelijks kans op werk. Een verloren generatie dreigt.

Het kabinet heeft ingestemd met een tijdelijke verlenging van de IOW-regeling (Inkomensvoorziening Oudere Werklozen). Dit is geen overbodige maatregel. De aan­spraak op de IOW zal de komende vijf jaar fors toenemen (bron: begroting 2019 MinSZW). Ook de aanspraak op de IVA (inkomensvoorziening arbeidsongeschiktheid) stijgt flink, vooral doordat ouderen hierin terecht komen. Duurzame instandhouding van deze sociale voorzieningen is zeer belangrijk om afglij­den naar armoede te voorkomen. Daarom het pleidooi van KBO-PCOB: houd de inkomensvoorzieningen in stand en laat de leeftijdsgrens voor IOW niet meestijgen met de AOW-leeftijd, maar houd deze vast op 60 jaar.

Wat betreft de IOAW (inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers) deden we een dringend beroep op de Kamerleden om de kostendelersnorm (mantelzorgboete) voor deze groep te schrappen en daarmee langdurig laag inkomen en armoede te voorkomen.