Kanttekeningen bij Vergrijzingsstudie

Het Centraal Planbureau (CPB) presenteerde een week voor Kerst de Vergrijzingsstudie 2019. Nadruk lag daarbij op de hoge kosten van de ouder wordende samenleving. KBO-PCOB plaatst hier kanttekeningen bij en wijst op de gure scenario’s. “Het zilveren cement dat senioren zijn voor onze samenleving blijft buiten beeld. Intussen sorteert het CPB voor op verdere bezuinigingen en lastenverzwaring. Onacceptabel”, vindt directeur Manon Vanderkaa.

‘Zorgen om morgen’, zo luidt de titel van de macro-economische studie, die eens per 4-5 jaar plaatsvindt. In 2014 was er nog optimisme, nu overheerst somberheid en strengheid. Zonder aanvullend beleid stevent Nederland af op een tekort van 16 miljard euro per jaar in 2025. Als oorzaak wordt vrijwel eenduidig gewezen naar ouderen. Zij ontvangen immers AOW en ‘dure’ zorg. Bovendien ging er deze regeerperiode ook nog eens extra geld naar die zorg, en naar het temporiseren van de AOW-leeftijd.

Nuances

De zorgelijke toon van het Planbureau vond zijn weg naar de pers (zoals NOS, Telegraaf en Volkskrant). En dat terwijl er de nodige kanttekeningen bij te maken zijn. Het unieke karakter van de Nederlandse economie, de onzekerheden over het teruglopen van de gasbaten, het oplopen van klimaatkosten en de effecten van migratie zorgen ervoor dat de cijfers een beperkte voorspellende waarde hebben.

Een kleine opmerking in het rapport met een groot effect op het verwachte tekort gaat over de Publieke Private Samenwerking (PPS). Bedrijven trekken zich terug uit grote bouw- en infrastructuurprojecten. De kosten worden afgewenteld op de overheid. Als bedrijven wél hun afgesproken deel zouden betalen, zouden in één klap alle kosten zijn gedekt voor bijvoorbeeld de pgb’s en verpleeghuiszorg thuis, ten waarde van 4 miljard euro per jaar.

Positieve bijdragen senioren

De belangrijkste kanttekeningen wat betreft KBO-PCOB zijn echter te maken bij het weglaten van de positieve effecten van een ouder wordende samenleving. Waar het CPB-rapport wél kiest om investeringen in milieu en klimaat-maatregelen (ook ‘duur’) te voorzien van positieve kanttekeningen (gezonde lucht, meer biodiversiteit), wordt dit bij de zogenoemde grijze druk en de hoge kosten voor ouderenzorg niet gedaan.

KBO-PCOB noemt enkele voorbeelden van zilveren profijt, die goed te onderbouwen zijn:

• Minder criminaliteit, meer veiligheid: de meeste misdaden worden gepleegd door jonge mannen, die tevens (als groep) vaker veroorzakers zijn van ernstige verkeersongevallen. Een oudere samenleving is een veiligere en rustigere samenleving.
• Minder filedruk: wie gepensioneerd is, kan reizen buiten de spits. Dit scheelt ‘de BV Nederland’ veel tijd en geld.
• Meer vrijwilligerswerk: ouderen zijn kampioen vrijwilligerswerk. Van oppassen op de kleinkinderen tot mantelzorg en het draaiend houden van de vele verenigingen in Nederland. Als we dat in geld (of bbp) zouden uitdrukken, loopt dit in de miljarden. Manon Vanderkaa: “Dit zou meer erkenning mogen krijgen. Op hun eigen wijze geven miljoenen senioren vorm aan het omzien naar elkaar, wat de maatschappij enorm ten goede komt. Ze vormen het zilveren cement van onze samenleving.”

Verstandige keuzes

De politiek is aan zet in het maken van keuzes. Het CPB noemt in de vergrijzingsstudie enkele knoppen waaraan toekomstige regeringen kunnen draaien. Zoals hogere belastingen, lagere uitkeringen (waaronder AOW), lagere uitgaven aan infrastructuur en defensie, terugdraaien van de verbeteringen in de verpleeghuiszorg en verkleining van de vergoede zorg.
Opvallend genoeg gaat het CPB ervan uit dat de zorguitgaven minder sterk zullen stijgen dan in de afgelopen jaren. Wanneer de kosten wel blijven doorstijgen (door betere behandelingen en medicijnen), zullen de eigen bijdragen onvermijdelijk omhoog gaan.

Vraag is of dit wel zo verstandig en maatschappelijk wenselijk is. Manon Vanderkaa: “We zien tot nu toe dat regeringen sterk leunen op het CPB. Slecht nieuws voor gepensioneerden die er al meer dan tien jaar in koopkracht op achteruit gaan. De lasten gaan omhoog en de eigen bijdragen zullen verder stijgen. KBO-PCOB richt zich op de politiek: dit is niet acceptabel!”