Analyse Prinsjesdag 2019

Prinsjesdag 2019 is voorbij, de kabinetsplannen zijn bekend. Wat betekenen deze plannen voor u? We zetten het voor u op een rij, onderverdeeld in vier thema’s: koopkracht, zingeving, zorg & wonen en digitalisering.

Lees de reactie van directeur Manon Vanderkaa 

Analyse Koopkracht

Sinds 2008 hebben vrijwel alle gepensioneerden ingeleverd, tot wel 12 procent. De maatregelen die het kabinet heeft aangekondigd voor 2020 in combinatie met de dreigende pensioenkortingen stellen KBO-PCOB verre van gerust.

Pensioen

Maar zowel het Centraal Planbureau (CPB) als het Nibud geven aan dat de koopkrachtplaatjes van gepensioneerden onzeker zijn vanwege de dreigende kortingen bij de aanvullende pensioenen. Hoewel het bijna zeker is dat veel gepensioneerden hiermee geconfronteerd worden, is het niet zeker hoe groot die kortingen zullen zijn. Het CPB heeft berekend dat een daling van de dekkingsgraad met vijf punten een verlaging van de koopkracht met 0,1 tot 0,2% tot gevolg heeft.

De Pensioenfederatie, de koepelorganisatie van pensioenfondsen, heeft in een reactie op de koopkrachtberekeningen gezegd dat deze berekeningen sinds de sterke rentedaling in de laatste maanden achterhaald zijn. Het beeld dat het CPB schetst is volgens hen in werkelijkheid een stuk somberder. Het Nibud sluit zelfs koopkrachtdaling niet uit.

KBO-PCOB vindt deze kortingen, hoe klein of groot ze ook zijn, onnodig en zelfs schadelijk. Wij willen dan ook dat het kabinet de rekenrente verhoogt waardoor pensioenfondsen weer aan indexeren kunnen denken in plaats van aan korten. De koopkrachtkloof die ontstaan is tussen werkenden en gepensioneerden moet gedicht worden. Daarnaast willen we dat de torenhoge zorgkosten aangepakt worden.

Koopkracht

Volgens de koopkrachtplaatjes in de Macro-economische verkenning van het CPB gaan gepensioneerden er in 2020 in doorsnee 1,1% op vooruit. Binnen de groep gepensioneerden lopen de koopkrachtramingen uiteen van +0,8% tot +1,6%. Mensen met een lager inkomen krijgen er meer bij dan mensen met een hoger inkomen. Volgens de berekeningen van het Nibud zijn de onderlinge verschillen tussen gepensioneerden nog iets groter.

De gemiddelde plus voor gepensioneerden komt door een verhoging van de AOW, een verlaging van de inkomstenbelasting en een verhoging van de ouderenkorting en de zorgtoeslag, zo blijkt uit de Prinsjesdagstukken. Ook komen grotere groepen in aanmerking voor huurtoeslag.

Werk

Op dit moment staan nog te veel mensen tussen de 55 en 66 jaar aan de kant en neemt het aantal onvrijwillige oudere zelfstandigen en uitzendkrachten toe. Werkloosheid en arbeidsongeschiktheid zijn funest voor iemands zelfvertrouwen en welbevinden en voor de opbouw van een financiële buffer voor na de pensionering.

In dit licht bekeken vallen er een paar zaken op in de begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Tegelijk met het pensioenakkoord zijn maatregelen aangekondigd voor mensen met zware beroepen. Hiervoor komt vanaf 2020 tien miljoen euro structureel beschikbaar. Het wordt tijdelijk mogelijk om oudere werknemers die niet in staat zijn om gezond door te werken tot de AOW-leeftijd eerder uit te laten treden. Het kabinet investeert hierin vanaf 2021 vier keer € 200 miljoen. Dat is positief.

Werklozen die bij instroom in de WW 60 jaar of ouder zijn, komen na afloop van hun WW-recht in aanmerking voor een uitkering op grond van de Wet Inkomensvoorziening Oudere Werklozen (IOW). Deze regeling wordt verlengd tot 2024. De leeftijdsgrens om voor de IOW in aanmerking stijgt bovendien niet verder mee met het opschuiven van de AOW-leeftijd. Zaken waar KBO-PCOB lang op heeft aangedrongen.

Helaas wordt er ook een voorziening uitgefaseerd, de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW). Vanaf 2020 kunnen minder mensen gebruik maken van de IOAW. Aan de snelle stijging van de IOW zien we dat dit vangnet nog steeds erg belangrijk is. KBO-PCOB blijft zich inspannen om ook hier de instroomleeftijd te ‘bevriezen’.

Analyse Zingeving

In de plannen van Rutte-3 voor 2020 lijken senioren wel onzichtbaar. Dat is niet passend; de groep ouder wordende Nederlanders is namelijk omvangrijk en groeiende. Bovendien zijn de zorgen van veel senioren groot, waarbij het lang niet alleen over pensioen gaat. De meeste zorgen maken mensen zich over ‘de zorg’. Is er voor mij nu en straks nog wel voldoende en betaalbare zorg?

Binding

De nadruk die dit jaar ligt op ‘werkenden’ is best begrijpelijk, maar ook niet-werkenden willen gezien worden. De binding met de samenleving is van belang voor senioren en voor de samenleving zelf.

Vorig jaar nog stonden senioren meer centraal in de troonrede. Die ging toen in op de plannen die voortvloeiden uit ons manifest Waardig Ouder Worden. En in de begroting van 2018 was voor alle onderdelen uit dit manifest geld gereserveerd. Een groot succes voor KBO-PCOB…

Doorwerking van belangrijke thema’s

Gelukkig lopen die plannen door in 2019-2020. Dat geldt ook voor de budgetten hiervoor. Denk hierbij aan:

• De strijd tegen eenzaamheid onder 75-plussers
• Een betere beeldvorming rond ouderen en ouder worden
• Spreken over de laatste levensfase
• Onderzoek en debat over voltooid leven
• Investeringen in geestelijke verzorging thuis

Bij veel van deze onderwerpen is KBO-PCOB gesprekspartner in Den Haag. Wij brengen ook in 2020 het perspectief en belang van onze leden naar voren.

Analyse Wonen, welzijn en zorg

Zorgen over de zorg

De portemonnee van senioren staat onder druk. Vanuit de zorg is zeker geen verlichting te verwachten. In 2020 blijft het eigen risico van € 385 weliswaar hetzelfde, maar de zorgpremie gaat naar verwachting gemiddeld € 3 per maand omhoog. De mensen met de lagere inkomens krijgen een hogere zorgtoeslag. De vraag is of dat echt zoden aan de dijk zet. De stapeling van zorgkosten blijft een probleem zoals we weten uit eigen onderzoek. Zeker in combinatie met mogelijke pensioenkortingen.

Het abonnementstarief WMO is wel definitief, waardoor €19 betaald wordt voor alle maatwerkvoorzieningen (hulp op maat). Per 2020 vallen hier ook de algemene voorzieningen onder. Zoals een maaltijdservice, boodschappenservicedienst of activiteiten in een buurthuis. Dat klinkt als goed nieuws. Maar lukt het gemeenten straks ook om de kwaliteit van zorg op peil te houden?

Concreet beleid nodig

Op het Pact Ouderenzorg  wordt ook komend jaar volop ingezet en als KBO-PCOB denken we mee. Voor het programma Thuis in het Verpleeghuis wordt ingezet op het aantrekken en behouden van voldoende, gemotiveerde en gekwalificeerde zorgverleners. Hiervoor wordt € 1,8 miljard ingezet. Dat is mooi, maar het vraagt wel om uitgewerkte plannen. Wij zullen dat als KBO-PCOB monitoren. Volgend jaar worden ook de effecten van de maatregelen uit het ‘Programma Langer Thuis’ op een rij gezet. Ervaringen van ouderen en mantelzorgers staan centraal. Daar hebben we als KBO-PCOB intensief voor gepleit, want onze leden moeten het verschil nu echt gaan merken! In 2020 wordt gestart met de pneumokokkenvaccinatie voor senioren. Mooi nieuws maar na het advies van de Gezondheidsraad wachten we nog wel op concreet beleid rond de gordelroos-vaccinatie. In de vaccinatie-alliantie denken we kritisch mee.

Seniorvriendelijk wonen

Tot slot het wonen. Langer thuis is de norm. Maar kan dat altijd? Mensen worden ouder en tegelijkertijd neemt het aantal mantelzorgers af. Dat vraagt om woonbeleid voor ouderen. Maar ook om het ondersteunen van de wooncarrière van senioren. Welke aanpassingen zijn nodig, past het huis nog over een aantal jaren, is het een seniorvriendelijke woonomgeving? Een wooncoach voor senioren kan hierbij ondersteunen. Dat is ons pleidooi naar Den Haag.
Doorstroming is een ander thema. Als senioren willen verhuizen is het niet altijd makkelijk om een huis te vinden. Krapte op de woningmarkt treft ook senioren. Het kabinet investeert de komende jaren twee miljard euro om de woningmarkt vlot te trekken. Laten we hopen dat dat ook geschikte woningen zijn voor senioren. KBO-PCOB blijft ervoor pleiten!

Analyse Digitalisering

Senioren betrekken

De overheid vindt dat iedereen digitaal mee moet kunnen doen. Ook senioren. Daarom wordt er ingezet op betere dienstverlening en goede ondersteuning. Hoe? Met een landelijk dekkend cursusaanbod en door uit te leggen hoe digitale apparaten en technologie werken. Maar hoe worden senioren hierbij betrokken? KBO-PCOB blijft de stem van senioren inbrengen.

Het informatiepunt Digitale Overheid wordt verder uitgerold. De ‘hulpstructuur’ moet beter gaan aansluiten op het dagelijks leven van ook senioren. Dat wil zeggen dat ze de hulp krijgen die nodig is. Wij denken een goede ontwikkeling. Maar ook hier de vraag: hoe worden senioren hierbij betrokken? Zij kennen namelijk de drempels én de kansen.

Vangnet blijft nodig

Voor mensen die niet digitaal willen of kúnnen communiceren met de overheid wordt het programma ‘Machtigen’ als een oplossing gezien. Hiermee kunnen zij iemand die ze vertrouwen, machtigen om hun digitale zaken te doen. Dit is alleen geen oplossing; KBO-PCOB vindt het een achteruitgang! Het maakt niet-digivaardige senioren namelijk onnodig afhankelijk. Wie niet digitaal wil communiceren, moet altijd een alternatieve route naar de overheid hebben. Dat vraagt om blijvende aandacht voor het onderhouden van menselijk contact. Via telefoon, loket of aan de keukentafel en door de mogelijkheid van schriftelijke communicatie.

Online veiligheid

Ook bij het bestrijden van cybercriminaliteit vragen we extra aandacht voor senioren. De cijfers uit ons onderzoek geven de urgentie aan: 10% van de senioren was ooit slachtoffer van cybercrime; 40% is bang voor internetcriminaliteit; een derde kreeg een verzoek om geld over te maken; 10% klikt weleens op links die ze niet helemaal vertrouwen. Goede voorlichting op maat en ondersteuning is en blijft nodig.