Youp van 't Hek en Marije Tolman De komiek is klaar

Met Een zee van tijd maakten cabaretier Youp van ’t Hek en illustratrice Marije Tolman een ‘handboek voor iedere pensionado’. Een gesprek over echtheid en leegte, en over vrolijk op weg zijn naar de dood. ‘Het boek is een knipoog naar de truttigheid van mijn generatie.’

Op de laatste bladzijde van Een zee van tijd staat misschien wel de mooiste tekening die Marije Tolman maakte bij de tekst van Youp van ’t Hek. De hoofdpersoon, de pensionado, stapt blij en parmantig voort met een doodskist om zich heen, gekleed in een kleurig pak en met een ballon aan de kist.

De tekst die erbij staat, in grote letters: ‘Geen ouwe koeien (3x), laat ze loeien in de sloot. Geen ouwe koeien (3x), nee, heel vrolijk naar de dood.’

Attackje

‘Het is uit een liedje uit mijn laatste show’, zegt Youp van ’t Hek, die nog tot mei 2024 optreedt met De laatste ronde. ‘Ik doe het nog steeds met onbedaarlijk veel plezier, maar ik stop liever nu dan dat het sneu wordt, of dat ik een attackje krijg. Of nóg een hartaanval. Ik ga dit deel van mijn leven afsluiten. De komiek is klaar.’

Wat je niet moet

‘Geen ouwe koeien’, het is een van de weinige keren dat het handboek voor iedere pensionado zegt wat je wél moet doen, merk ik op. Het boek toont vooral wat je allemaal niet moet doen. De hoofdpersoon is een mannetje met een ronde bril, een kalend hoofd en een geprononceerde neus.

‘Nogal kwetsend’, zegt Youp. Illustratrice Marije Tolman schiet in de lach en zegt dan: ‘Maar er zijn heel veel van zulke mannetjes hoor, Youp!’

Een zee van tijd is ‘een knipoog naar de truttigheid van mijn generatie’, zegt Youp. ‘We willen de lezer best een beetje door elkaar schudden’, zegt Marije, ‘maar het is niet oordelend. Het is een heel vrolijk mannetje, dat zijn weg zoekt.

Als je goed kijkt, dan zie je dat hij op het laatste schutblad meer op een jongetje lijkt dan aan het begin. Daar heb ik zo’n lol in gehad.’

Op de hak nemen

Wie bekend is met het werk van Youp van ’t Hek – en wie is dat niet – weet hoe hij het gedrag van vooral zijn eigen generatie op de hak kan nemen. ‘Zo’n echtpaar dat samen op stap is, hij moet iets uit haar rugzakje pakken en pakt niet het goede. Ik kijk daar dan naar van over mijn krantje en denk: zouden Debby en ik er over een paar jaar ook zo bij lopen?’

Hij denkt van niet, maar zeker is hij er niet van. ‘Deze zomer waren we in Frankrijk en we liepen in van die Franse dorpjes, en we vonden het er allemaal zo enig en leuk en gezellig – en toen moesten we zó om onszelf lachen.’

De hoofdpersoon uit Een zee van tijd neemt afscheid van werk dat hij eigenlijk liever niet deed. Zijn collega’s geven hem allemaal flessen goedkope slobberwijn en zeggen dat de deur altijd openstaat.

Pensioencoaches

‘Maar dat staat-ie natuurlijk niet’, zegt Youp. ‘En dan begint de grote leegte, van jezelf afvragen wat je gaat doen en wanneer je je eerste borrel kunt inschenken.

Weet je dat er, echt waar, pensioencoaches zijn? Dat is toch grappig? Dat sommige mensen geholpen moeten worden, omdat ze niet weten wat ze willen doen met hun leven?’

Houden van je werk

Zowel Marije als Youp zijn mensen die zichtbaar houden van hun werk, merk ik op. ‘Dat is waar’, zegt Marije. ‘Ik noem het ook geen werk, ik zeg thuis dat ik naar mijn atelier ga. Ik geniet er enorm van.

Ook Youp is zijn werk. Althans: hij is dol op gekke, tragische, mooie verhalen en neemt zichzelf voortdurend met een korrel zout. ‘Als NRC wil, blijf ik een wekelijkse column schrijven’, zegt hij, ‘en er zal vast nog van alles komen. Maar ik wil eerst een lege agenda, tijd om te niksen en te reizen.’

‘Dit boek is een weerslag van jouw credo’, zegt Marije tegen hem: ‘Leef toch je leven als het allerlaatste uur.’

Maar, vraag ik, moet dat altijd groots en meeslepend? Youp: ‘Ik heb eens een tijd staan praten met een oude man op Walcheren. Hij zei: “Ik heb mijn hele leven geen dag de Lange Jan niet gezien” – dat is de toren van Middelburg. “En vertel jij me nou eens, Youp, wat ik heb gemist.”

Ik vond dat een geweldige vraag. Het was ook een geweldig leuke man. En ik denk niet dat hij veel gemist heeft.’

‘Het gaat erom dat je doet waar je vreugde in schept’

Het gaat om echtheid

In wezen gaat het om echtheid, vinden schrijver en tekenaar. Dat je doet wie je bent en waar je vreugde in schept. En dat je nu blijft leven. Vandaar die ouwe koeien, aan het einde van het boek. ‘Ik hou van verhalen’, zegt Youp, ‘maar dat is wat anders dan leven in het verleden. “Weet je nog, Youp?” en dat urenlang. Hou toch op.’

Daarom dus: leef, en lach.