Paastour langs de belangrijkste plaatsen uit het paasverhaal

Foto’s: Shutterstock

Tekst: Juliëtte Eichholtz

In welk huis vond het Laatste Avondmaal plaats? En was het maal wel aan een lange tafel? Stammen de olijfbomen uit de tuin van Getsemane uit de tijd van Jezus? Wat betekent het woord Golgotha? En waar is het graf van waaruit Jezus opstond? In deze paastour maken we een tocht langs de belangrijkste plaatsen uit het Paasverhaal.

De kamer van het Laatste Avondmaal

Zeg Laatste Avondmaal en we zien meteen het beroemde fresco van Leonardo da Vinci voor ons.

Maar kloppen de beelden die wij hebben wel met de realiteit van toen? Nee, dus. Het Laatste Avondmaal bijvoorbeeld werd niet genuttigd aan een lange tafel, maar liggend! Of beter gezegd: aanliggend. Leunend op de linkerzijde om de rechterhand vrij te houden.

Het was tijdens de viering van het Joodse Pesach, waarbij de bevrijding uit Egypte werd herdacht. Vanuit het dorpje Betfage, ten oosten van Jeruzalem, kwamen Jezus en zijn leerlingen de stad in. Hij werd onthaald als een koning, de mensen zwaaiden hem toe met palmtakken – ons huidige Palmpasen.

Coenaculum of cunaculum

Bij de Pesach hoorde traditiegetrouw een gezamenlijke maaltijd, en Jezus stuurde zijn apostelen eropuit om daarvoor een geschikte ruimte te vinden. Maar waar vond dit Laatste Avondmaal precies plaats? Daarover bestaat enige discussie.

In alle beschrijvingen wordt een ‘bovenkamer’ of ‘bovenzaal’ genoemd, een coenaculum of cunaculum. Aangenomen wordt dat deze zaal op de berg Zion lag, bij Jeruzalem, waar rond het jaar 130 na Christus al een kapel werd gebouwd. In de vijfde eeuw bouwden Byzantijnse christenen er de kerk Hagia Sion, die meermalen is vernietigd en opnieuw opgebouwd. Nu staat op de plek een basiliek die pas in de negentiende eeuw werd gebouwd en dus betrekkelijk jong is.

Of was het Avondmaal in de woning van Markus’ moeder?

Maar… andere bronnen beweren weer dat het Laatste Avondmaal ongeveer tien minuten verderop plaatsvond, in de ruime woning van Maria, de moeder van Johannes Marcus!

Op die plek staat de kleinere en minder bekende Syrisch-orthodoxe St.-Markuskerk. Een prachtige oude kerk, verborgen in de Oude Stad van Jeruzalem. De Syrisch-orthodoxe christenen geloven dat hun St.-Markuskerk op de plek staat waar de eerste christenen bijeenkwamen.

Ze baseren deze overtuiging op de inscriptie, die in 1940 bij opgravingen onder de kerk is gevonden en bij de deur hangt: ‘Dit is het huis van Maria, de moeder van Johannes, genaamd Markus.’ Het huidige kerkgebouw dateert uit de tijd van de kruisvaarders en die fundamenten op hun beurt dateren weer uit de Byzantijnse tijd – alweer een overeenkomst met de Hagia Sion!

Eeuwenoude olijfbomen in de tuin van Getsemane

Na de maaltijd ging Jezus met enkele leerlingen naar de tuin van Getsemane, onderaan de Olijfberg. Vanaf de plek waar ze hun maal nuttigden (de Hagia Sion of de St.-Markuskerk) is dat een wandeling van twee à drie kilometer. De naam Getsemane is een verbastering van het Hebreeuws/Griekse woord voor oliepers, wat doet vermoeden dat het hier om een olijfboomgaard ging.

Maar zoals dat gaat met historische vertellingen: ook hierover zijn de meningen verdeeld, er wordt ook gesproken van een fruitboomgaard. Zeker weten we het niet, want rond het jaar 70 na Christus zetten de Romeinse belegeraars van Jeruzalem hun legerkamp op aan de voet van de Olijfberg, waarbij de boomgaard volledig verdween.

Ouder dan Methusalem

Maar drie oude olijfbomen die er tot op de dag van vandaag staan, zijn zelfs ouder dan Methusalem: namelijk respectievelijk 1109, 1184 en 1200 jaar. Recent onderzoek heeft aangetoond dat deze taaie grijsaards allemaal dezelfde ‘voorvaderstek’ hebben, dus de kans is groot dat Jezus zijn bedroefde gebed hier had, onder een voorvader van de eeuwenoude olijfbomen die nu nog onderaan de Olijfberg staan.

De heuvel Golgotha: schedelplaats

Golgotha is de plaats waar Jezus volgens de evangeliën is gekruisigd. De klank van het woord Golgotha is net zo somber als zijn betekenis: schedelplaats. Het was een kleine, kale heuvel met de vorm van een schedel. Een trieste plek, net buiten de toenmalige stadsmuren van Jeruzalem – executies mochten volgens de Joodse wetten niet binnen de stadsmuren worden uitgevoerd vanwege de onreinheid van lijken.

Golgotha was geen gebruikelijke plaats voor terechtstellingen, vanwege de rotsgraven die in de heuvel waren aangelegd. Dat Jezus op deze plek werd gekruisigd, was de keuze van Pontius Pilatus; hij was het niet eens met de kruisiging en waarschijnlijk wilde hij de Joden choqueren door het juist te laten plaatsvinden in de buurt van een begraafplaats en de stad.

Waar de heuvel zich bevond?

Er zijn twee serieuze kandidaten. De eerste is de Graftuin ten noorden van de Oude Stad. Deze plaats, met een rotsformatie die qua vorm doet denken aan een schedel, werd in 1883 aangewezen door generaal Charles George Gordon. Maar dat wordt niet ondersteund door archeologisch onderzoek.

De oudste papieren (vierde eeuw) gaan naar de plek waar later de Heilige Grafkerk is gebouwd. Voor deze kerk werd gebouwd, stond hier een Romeinse tempel gewijd aan Venus. Destijds kan deze plek best buiten de stadsmuren gelegen hebben.

Foto van het replicagraf van de here jezus

De plek waar Jezus gekruisigd, begraven en opgestaan is

Als de oudste locatie van Golgotha de juiste is, dan lag de plaats waar Jezus is gekruisigd dus vlakbij het graf waar hij is neergelegd. Zo dicht bij elkaar dat ze onder één dak zijn samengebracht in de Heilig Grafkerk. Volgens de overlevering gebouwd op de plek waar Christus zowel gekruisigd, begraven en opgestaan is: het Heilig Graf.

De eerste Heilig Grafkerk werd gebouwd rond het jaar 324 en kreeg in de loop der tijd heel wat geweld, branden en aardbevingen te verduren. Uiteindelijk werd deze kerk zelfs tot en met de fundamenten vernietigd om pas in de twaalfde eeuw weer vanaf de eerste steen te worden opgebouwd.

Heilig Grafkerk

Deze Heilig Grafkerk is tot op de dag van vandaan overeind blijven staan en omspant het grootste deel van het paasverhaal; van de gevangenis waarin Jezus werd opgesloten, tot de steen waarop zijn lichaam werd gebalsemd, ja, zelfs de rots Golgotha is in zijn geheel opgenomen in deze immense basiliek.

Centraal, in de zogeheten rotunda van de kerk, bevindt zich de graftombe, waarop de vijftiende kruiswegstatie is afgebeeld. En dat geeft weer zo mooi aan dat de Heilig Grafkerk tot in het einde der dagen zal veranderen, terug in zijn oude staat zal worden gebracht, verbouwd, herbouwd en vervolgens weer op een andere manier met zijn tijd mee zal gaan.

Want pas vanaf 1960 was het toegestaan om aan de kruisweg deze vijftiende statie toe te voegen, die de verrijzenis verbeeldt en ook wel de Paasstatie wordt genoemd.

Alles verandert met de tijd en toch blijft de basis, het paasverhaal, ongewijzigd.

Word abonnee!

Neem nu een abonnement op het Magazine van KBO-PCOB en geniet van mooie interviews, aangrijpende verhalen, stevige dossiers en handige informatie. Profiteer bovendien van de vele voordelen die u als abonnee geniet en doe mee aan de winacties.

Word abonnee