Onderzoek levensvragen Zoekend naar de zin

Zingevingsonderzoek onder ruim 1500 senioren

Trots, tevreden, dankbaar, maar soms ook berustend, twijfelend of vol verdriet. De deelnemers aan het zingevingsonderzoek van KBO-PCOB waren bereid de balans op te maken van hun leven. Wat ging er goed, wat had er anders gekund of gemoeten? Welke rol speelt het geloof bij de vragen rond leven en dood? Dit en nog veel meer komt aan de orde in het onderzoek naar levensvragen. Een openhartig kijkje in de ziel van 1500 senioren.

Negen op de tien senioren denken weleens na over levensvragen, de helft zelfs wekelijks. Maar het is geen constante factor, want in de loop van het leven verandert het nadenken over levensvragen.

Na hun zestigste gaan mensen meer nadenken over levensvragen. En verreweg de meeste senioren buigen zich over andere levensvragen dan toen ze jong waren. Toen ging het vooral over wel of geen kinderen, carrière, milieu- en wereldproblemen, werk en gezondheid, en het toekomstige leven.

De levensvragen die ze zich nu stellen, gaan vooral over wat je nog voor anderen kunt betekenen, hoe het leven er verder uit gaat zien en hoe het leven geleefd is. Dat terugblikken levert bij ruim zes op de tien een positief gevoel op.

Een groot geluk

De meeste senioren vinden zichzelf gelukkig (64%) of erg gelukkig (13%). De rest is niet gelukkig, maar ook niet ongelukkig (18%) of niet zo gelukkig (5%).
Gezondheid en geluksgevoel hangen sterk samen. Wie niet meer zo gezond is, voelt zich ook minder gelukkig. Wanneer ze de kans zouden krijgen om het leven opnieuw te doen, dan zouden ruim zes op de tien senioren het wel weten.

Vier op de tien kiezen dan andere opleiding, een kwart kiest een ander beroep, en bijna twee op de tien kiezen een andere levenspartner.

Ruim een derde van de senioren precies hetzelfde leven willen leiden: ze zijn ronduit tevreden over hoe het leven is gegaan, zijn zielsgelukkig en vinden het geleefde leven goed, mooi en zinvol.

Terugblikken zonder wrok

Zes op de tien senioren vindt dat ze het goed hebben gedaan. De rest is van mening dat ze het niet goed hebben gedaan, maar ook niet slecht – precies ertussenin. Het leven is zeker niet foutloos geweest, bijna de helft heeft een of meer grote fouten gemaakt – maar 79% is dan wel weer in staat zichzelf die fout te vergeven.

Welke fouten zijn dat dan?

‘Ik was alleen maar carrièregericht’, ‘ik was verslaafd aan alcohol en andere drugs’, ‘Ik rookte en at te veel’, ‘Ik was een egoïst’ en ‘Ik ben veel te vroeg getrouwd’.

Dankbaar

Negen op de tien senioren hebben zich in hun leven weleens geweldig dankbaar gevoeld. Het meest bij zwangerschap, herstel na een ongeluk, trouwjubileum, geboorte van (klein)kinderen, toen ze hun partner ontmoetten en na een geslaagde operatie.

Schuldgevoel

Terugkijkend op hun leven zegt ruim de helft zich weleens erg schuldig te hebben gevoeld. Wanneer staken die schuldgevoelens de kop op? ‘Toen mijn vrouw het verzorgingshuis in moest’, ‘Toen ik mensen moest ontslaan’, ‘Toen ik aan de drank was’, ‘Tijdens mijn relatie met een getrouwde man’, ‘Toen ik een ernstig auto-ongeluk veroorzaakte’ en ‘Toen ik telkens kwaad werd op mijn demente vrouw’.

Trots

En in de terugblik op het leven ontbreekt uiteraard trots niet. De deelnemers aan het onderzoek zijn het meest trots op wat ze bereikt hebben met hun gezin en familie, in het werk en vrijwilligerswerk.

Twijfel en kracht

Het beeld van een God die zich met ieder mens persoonlijk bezighoudt, wordt al lang niet meer gedeeld door alle senioren, slechts 14% kan zich hierin vinden.

Godsbeelden waar senioren zich méér in vinden: ‘Er moet iets zijn als God of een hogere macht’ (26%), en ‘er is een God die zich om ons allen bekommert’ (26%). En vervolgens zijn er de Godsbeelden van de agnosten en atheïsten, ‘Ik weet niet of er een God bestaat’ (24%), en ‘Er bestaat geen God of hogere macht’ (10%).

Verder blijkt dat het geloof niet onvoorwaardelijk is. 73% van de gelovige senioren twijfelt soms aan hun geloof en noemt zaken als oorlogsgeweld, hongersnood, natuurrampen, seksueel misbruik door de kerk en ontkenning door de Paus, het verschil tussen rijk en arm en
achterhaalde dogma´s.

Na de dood…

Bijna zes op de tien senioren geloven in een leven na de dood – en daarbij zijn vanzelfsprekend de gelovigen in de meerderheid. Van de actief praktiserende gelovigen gelooft 78% in een leven na de dood; van de ongelovigen slechts 15%.

En hoe ziet dat leven na de dood er eigenlijk uit? Voor de helft van deelnemers aan het onderzoek bestaat het uit het voortbestaan van geest en ziel, een derde ziet het als opname in de hemel. En een latere terugkeer op aarde (5%) en reïncarnatie (5%) sluiten de rij.

Volgens 10% houdt het leven na de dood iets anders in, zoals ‘100 meter boven mijn naasten blijven zweven en richting geven’, ‘een grote verrassing’, ‘omzetting van energie’, ‘voortbestaan via je nazaten’ en ‘leven in een andere dimensie’.

Een kwart van de senioren denkt veel aan de dood; nog eens 41% is er soms mee bezig, de rest (36%) nauwelijks of nooit. De occupatie met het einde van het leven stijgt met de jaren: de senioren die er zeer veel aan denken zijn gemiddeld 78 jaar, terwijl de senioren die er nooit aan denken gemiddeld 73 jaar zijn.

En waar leidt dat nadenken over de dood toe? Een kwart van de invullers van het onderzoek krijgt er een geestelijk rijk gevoel bij, een op de tien wordt er gelukkig van. Maar aan de andere kant verontrust het naderend einde 19%, en 11% wordt er ronduit verdrietig van.

Het denken over de dood leidt bij sommigen ook tot gevoelens van verwarring, twijfel, rust, nieuwsgierigheid, ambivalentie en berusting.