Pas op voor digitale criminelen

Online criminaliteit neemt enorm toe en ouderen zijn vaak het slachtoffer. Dat is geen toeval of domheid: internetcriminelen gaan bewust naar hen op zoek. Want ouderen zijn beleefd en goed van vertrouwen, vertelt Esther Mieremet, projectleider van de overheidswebsite Veilig internetten.

Volgens Mieremet neemt de oplichting via internet enorm toe. ‘In 2020 regende het meldingen bij de Fraudehelpdesk en de schade loopt in de miljoenen. De meeste meldingen gingen over identiteitsfraude, vooral de zogenaamde ‘vriend-in-noodfraude’ nam explosief toe en vervijfvoudigde bijna.’ Hierbij doet iemand zich voor als een bekende die zogenaamd in nood is en vraagt of je wil helpen iets te betalen.

Maar ook spoofing neemt erg snel toe. Bij spoofing doet iemand zich voor als iemand anders, bijvoorbeeld de bank. Mieremet: ‘In 2020 werden honderden mensen slachtoffer. De schade is enorm. Een lucratieve business dus voor oplichters.’ De toename is volgens haar deels toe te schrijven aan de coronapandemie. ‘Iedereen is veel meer online te vinden. Ook ouderen, die via hun tablet het contact onderhouden met familie, online shoppen of bridgen in clubverband.’

Ze zijn zó gehaaid

Onder de slachtoffers zijn veel ouderen. Mieremet: ‘Vaak worden ze bewust benaderd. Criminelen weten ze te vinden door bestanden te kopen met bruikbare gegevens. Of ze gebruiken informatie die mensen – vaak onbewust – zelf delen. Hun telefoonnummer staat op Marktplaats, ze verklappen hun leeftijdscategorie door hun kleinkind op Facebook te feliciteren. Wie kwaad wil, weet dan: dat is een ouder iemand’.

Telefoontje

‘Anders dan jongeren hangen ouderen bij een vreemd telefoontje niet snel op. Dat is onbeleefd, vinden ze. En niet iedereen beseft dat een beller of mailer zich anders kan voordoen. Oplichters zijn heel beleefd en spreken keurig Nederlands. Ze zijn zó gehaaid. Dan wijzen ze je erop dat je snel moet handelen om je geld veilig te stellen. Onder druk is logisch nadenken best lastig en dat weten ze.’

Wees altijd alert

Wat kun je doen om veilig online te zijn? Mieremet: ‘In het algemeen geldt: wees altijd alert, op je hoede. En wees voorzichtig met wat je deelt op het internet.  Veilig internetten betekent ook dat je goede wachtwoorden gebruikt en die regelmatig verandert. Het bewustzijn over veilig online zijn groeit gelukkig. We zien dat op onze website steeds meer wordt gezocht op trefwoorden als nepmail, neptelefoontje en wachtwoord.’

Spoofing: iemand doet zich voor als iemand anders

We spreken van spoofing als iemand probeert een valse identiteit aan te nemen. De oplichter belt bijvoorbeeld via een trucje met het nummer van uw bank en doet zich voor als een medewerker. Hij zegt dat uw geld niet veilig staat op uw rekening en dat fraudeurs deze leeghalen. U krijgt het dringende advies om direct geld over te boeken naar een ‘kluisrekening’ of ‘veilige rekening’.

Of de beller doet zich voor als helpdeskmedewerker van bijvoorbeeld Microsoft en zegt dat er een probleem is met uw computer, dat hij voor u kan oplossen. De oplichters hopen dat u hun instructies volgt en uw gegevens invult. Soms heeft de beller persoonlijke informatie over u, zoals uw geboortedatum of adres. Die gegevens kunnen illegaal zijn verhandeld op internet of door het hacken van internetwinkels.

De ‘vriend-in-noodfraude’ -fraude: een ‘bekende’ vraagt om geld voor te schieten

Bij de ‘vriend-in-noodfraude’ (ook wel hulpvraagfraude genoemd) doet iemand zich bijvoorbeeld op WhatsApp voor als een bekende, (klein)kind, familielid of vriend die een nieuw telefoonnummer doorgeeft.

Deze oplichter vraagt u het oude nummer van de bekende te verwijderen. Een paar berichtjes daarna komt het verzoek om geld over te maken; de bekende kan even niet bij zijn bankrekening of is zijn geld en papieren kwijt.

Of om geloofwaardig over te komen gebruikt de oplichter vaak een kloppende profielfoto en informatie die u op sociale media heeft gedeeld. Of hij belt eerst zelf met de bekende en neemt op wat diegene zegt om dat tijdens het gesprek met u af te spelen.

Phishing: het ‘hengelen’ naar uw inlogcodes, pincode en gegevens

Phishing is een vorm van digitale oplichting waarbij de criminelen hengelen naar uw inlogcodes, pincode of andere gegevens. Dat doen ze via valse e-mails, per telefoon, sms, WhatsApp of per brief. De e-mail is dan niet echt van de afzender afkomstig.

Klikt u op de link in de valse mail, dan komt u terecht op een website van bijvoorbeeld een bank of organisatie die echt lijkt, maar nep is. Op in een sms-bericht staat bijvoorbeeld dat er iets aan de hand is met uw bankrekening of dat uw bankpas is verouderd.

Ook betaalverzoekfraude komt voor. U krijgt dan een betaallink toegestuurd die heel echt lijkt. Vult u deze in, dan krijgt de oplichter de beschikking over uw gegevens en kan hij geld van uw rekening halen. Malafide (ver)kopers op online handelsplatforms zoals Marktplaats bedienen zich soms ook van deze truc.

Opgelicht? Wat doen?

Bel eerst met uw bank zodat die maatregelen kan treffen om de schade te beperken. Ook buiten kantooruren. En doe altijd aangifte bij de politie zodat niet nog meer mensen slachtoffer worden.

Meld uw verdachte berichten en oplichting ook aan de Fraudehelpdesk. Hier kunt u ook terecht  voor nieuws, tips en adviezen. De Fraudehelpdesk verwijst u dan naar de instantie waar u het best kunt aankloppen. Ga naar www.fraudehelpdesk.nl of bel met 088-786 73 72.

Tips van onze veiligheidsadviseur

Frans Brinkman is tabletcoach bij KBO-PCOB. Al jaren maakt hij ouderen wegwijs op de digitale snelweg en de tablet. Ook adviseert hij over online veiligheid.

• De bank vraagt u nooit om inlogcodes, pincodes, geld over te maken, uw pas af te geven of op te sturen en stuurt u nooit een link waar u op moet klikken.
• Controleer de inhoud van het bericht op de website van de bank of betreffende bedrijf. Bezoek de website door het adres zelf in te typen en niet via een meegestuurd linkje. Bellen is nog veiliger.
• Het adres van een nep-website is altijd nét iets anders dan het echte.
• Een bank, overheidsinstantie of bedrijf zoals Microsoft of Google belt u nooit om gegevens te vragen.
• Berichten van uw bank vindt u in uw bank-app of via internetbankieren.
• Het CJIB stuurt een bekeuring per post, nooit per mail.
• Krijgt u via WhatsApp een bericht van een bekende met het verzoek geld over te maken? Bel altijd eerst het oude nummer van degene. En doe niets totdat u hem of haar echt heeft gesproken.
• Zorg dat uw apparatuur up-to-date is. Handig: zet ‘automatische updates’ aan!
• Koopt of verkoopt u op Marktplaats? Laat alle (betaal)handelingen verlopen via de ‘gelijk oversteken service’ van Marktplaats. Zet uw telefoonnummer niet bij de advertentie.